UCM Savcısı Suriye’yi Roma sözleşmesine zorluyor: İmaj düzeltme hamlesi mi?

Gazze'deki soykırımı durduramayan fakat İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hakkında çıkarılan 'yakalama kararıyla' övünen Uluslararası Ceza Mahkemesi'nin (UCM) Başsavcısı Kerim Han, Suriye'nin başkenti Şam'da yeni yönetimin lideri Ahmed Şara ile bir araya geldi. Uluslararası Adalet Divanı'nın İsrail hakkında aldığı kararların 'gerisinde' kalmakla eleştirilen UCM savcısının Suriye'nin yeni yönetimiyle yaptığı görüşmeyle, 'yeni bir hava yakalama ve imaj düzeltme' çabasında olduğu iddia edildi. Beşşar Esed'i yargılamak için Şam yönetimine Roma Statüsü'nü dayatacağı iddia edilen Han'ın bu çabasının sonuçsuz kalması bekleniyor. Şara'nın, geçici de olsa zamanla genişletilecek statüyü kabul etmeyeceği, Kamboçya örneğinde olduğu gibi 'özel yetkili bir uluslararası mahkemenin kurulmasıyla' Esed'in yargılanmasını istediği belirtiliyor.

BEĞENDİM

Uluslararası Ceza Mahkemesi Başsavcısı Han, Şam’da yeni yönetimin lideri Şara ile görüştü. Han’ın ofisinden yapılan açıklamaya göre; görüşmede, çatışma kurbanlarına ilişkin Lahey’de adalet sağlanmasına yönelik seçeneklerin ele alındığı kaydedildi.

İmaj düzeltme hamlesi mi?

Gazze’deki soykırımı durduramayan fakat İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu hakkında çıkarılan ‘yakalama kararıyla’ övünen UCM Başsavcısı

Han, Uluslararası Adalet Divanı’nın (UAD) İsrail hakkında aldığı kararların ‘gerisinde’ kalmakla eleştiriliyor.

Uluslararası hukukçular, mahkemenin genelde güçsüz ülkeleri, özellikle Afrika ülkelerini yargıladığını; güçlü ülkelere karşı ise etkisiz kaldığını düşünüyor.

UCM savcısının Suriye’nin yeni yönetimiyle yaptığı bu görüşmeyle, ‘yeni bir hava yakalama ve imaj düzeltme’ çabasında olduğu iddia ediliyor.

Beşşar Esed’i yargılamak için Şam yönetimine Roma Statüsü’nü dayatacağı iddia edilen Han’ın bu çabasının sonuçsuz kalması bekleniyor.

Roma Statüsü nedir?

61 yıllık Baas rejiminin yıkılışıyla özgürlüğüne kavuşan Suriye, halihazırda Roma Statüsü’ne taraf olmayan bir ülke.

UCM, savaş suçlularının yargılanması konusunda ülkelere bu statüyü dayatıyor. Ancak Suriye’nin bütünüyle bu statüye dahil olması, geçmişte Suriye sahasında işlenen tüm savaş suçlarında mahkemeyi yetki sahibi yapıyor.

Bu yalnızca Esed’i değil, aynı zamanda bölgedeki tüm grupları da kapsam altına alınması anlamına geliyor.

Suriye, taraf olmama yönünde karar bildirse de UCM savcısı, ‘geçici statü’ konusunda ısrarcı oldu. Statünün 12. maddesinin 3. fıkrasına göre, sınırlı yetki verilse de baskı yoluyla tam yetki talep edilebilir.

Örneğin Filistin ve Ukrayna, başlangıçta belirli suçların soruşturulması için sınırlı yetki vermişti. Ancak uluslararası baskılar sonucu Roma Statüsü’ne taraf olmak zorunda kaldılar.

Bu durum, Filistin’in ve hatta Hamas’ın bile yargılanabileceği bir ortam oluşturdu.

Suriye yönetimi ‘Kamboçya örneği’nde diretiyor

Esed’i yargılamak için Şam yönetimine Roma Statüsü’nü dayattığı iddia edilen

Han’ın bu çabasının sonuçsuz kalması bekleniyor.

Şara’nın, geçici de olsa zamanla genişletilecek statüyü kabul etmeyeceği,

Kamboçya örneğinde olduğu gibi ‘özel yetkili bir uluslararası mahkemenin kurulmasıyla’ Esed’in yargılanmasını istediği belirtiliyor.

Kamboçya’da ne olmuştu? Nasıl bir sistemle yargılama yapıldı?

1975-1979 yılları arasında Pol Pot liderliğindeki Kızıl Khmerler, Kamboçya’da büyük bir soykırım gerçekleştirdi. Bu süreçte yaklaşık 1,7 milyon kişi açlık, zorla çalıştırma, hastalık ve doğrudan infazlarla hayatını kaybetti. Kızıl Khmerler, toplumun “yeni bir düzen” için tamamen yeniden şekillendirilmesi gerektiğine inanıyordu ve bunun sonucunda eğitimliler, şehirde yaşayanlar ve etnik azınlıklar gibi hedef gruplar sistematik olarak öldürüldü.

1990’lı yıllarda, Kamboçya’daki iç savaş sona erdiğinde, bu suçları yargılamak için uluslararası bir girişim başladı. Birleşmiş Milletler (BM) ile Kamboçya hükümeti arasında yapılan bir anlaşma sonucunda ECCC, 2003 yılında karma bir mahkeme olarak kuruldu. Bu mahkemede hem Kamboçyalı hem de uluslararası yargıçlar ve savcılar görev aldı.

Üst düzey liderleri yargılama yetkisine sahip mahkemenin görev yetki alanları, “Soykırım, insanlığa karşı suçlar, savaş suçları, diğer ciddi uluslararası suçlar” olarak sınırlandırılmıştı.

Yargılama sonucunda Kamboçya’daki rejimin başkanı ve ünlü S-21 hapishanesi komutanı yargılandı, müebbet hapis cezası aldılar.

Kamboçya’daki bu süreç, benzer uluslararası veya karma mahkemelerin kurulmasına örnek teşkil etti.