İHLAS MÜHLETİ Arapça, Türkçe okunuşu | İhlas Mühleti Türkçe manası | İhlas Müddeti manası, meali, tefsiri ve tarifi DİYANET

0

BEĞENDİM

0

İHLAS MÜDDETİ | İslamiyet’teki iman asıllarının birincisi olan ‘Allah’a iman’ı kısa ve öz formda yerine getiren İhlas müddeti, Müslümanlar tarafından en çok okunan müddetler ortasında yer alıyor. Kur’an-ı Kerim’in 122. müddeti olan İhlas, 4 ayetten oluşmakta, kısalığı sebebiyle kolay kolay ezberlenebilmekte ve manasıyla okuyanları derinden etkilemektedir. İşte İhlas mühleti Arapça, Türkçe okunuşu | İhlas Müddeti Türkçe manası | İhlas Mühleti manası, meali, tefsiri ve tarifi DİYANET…

İHLAS MÜDDETİ ARAPÇA, TÜRKÇE OKUNUŞU DİYANET

Bismillahirrahmânirrahîm.

1. Kul hüvellâhü ehad

2. Allâhüssamed

3. Lem yelid ve lem yûled

4. Ve lem yekün lehû küfüven ehad.

İHLAS MÜDDETİ TÜRKÇE MANASI DİYANET

Rahmân ve Rahîm olan Allah´ın ismiyle,

1. De ki: “O, Allah’tır, bir tektir.”

2. “Allah Samed’dir. (Her şey O’na muhtaçtır, o, hiçbir şeye muhtaç değildir.)”

3. Ondan çocuk olmamıştır (Kimsenin babası değildir). Kendisi de doğmamıştır (kimsenin çocuğu değildir).”

4. “Hiçbir şey O’na denk ve emsal değildir.”

İHLAS MÜDDETİ MEALİ DİYANET

İhlas mühleti Mekke devrinde inmiştir. 4 âyettir. İhlâs, samimi olmak, dine içtenliklebağlanmak demektir. Allah’a bu müddette anlatıldığı formda inanan, tevhit inancınıtam manasıyla benimsemiş ihlâslı bir mü’min olacağı için müddet bu adlaanılmaktadır.

İHLAS MÜHLETİ TEFSİRİ VE TARİFİ DİYANET

Çok sayıdaki isimleri ortasında, İslâm dininin temel prensibi olan tevhid inancının veciz bir tabiri olduğu için verildiği anlaşılan İhlâs ve tıpkı vakitte müddetin birinci âyeti olan “Kul hüvallāhü ahad” en çok kullanılanlarıdır. Müddet bilhassa Türk kelamlı kültüründe “Kul hüvallah”, bunun da kısaltılmışı olan “Kul hü” biçiminde, ayrıyeten “İhlâs-ı şerif” diye de anılır. Müddete, Allah’ın birliği inancını öz olarak tabir ettiği için “tevhid”, tıpkı inancın İslâm’da temel akîdeyi oluşturması sebebiyle “esâs”, müddette hiçbir şeyin Allah’a benzetilemeyeceği, O’nun her şeyden öteki ve üstün olduğu anlatıldığı için “tecrîd”, Allah’a burada anlatıldığı formda inananlar bu sayede kurtuluşa erecekleri için “necât”, kişi bu müddette anlatıldığı biçimde iman ettiği takdirde Allah’ın sevgisi ve dostluğunu kazanacağı için “velâyet” isimleri da verilmiştir. Fazla yaygın olmamakla birlikte “tefrid, beceri, cemâl, nisbet, rahmet, berâet, müzekkire, parıltı, mânia, eman” üzere isim ve niteliklerin kullanıldığı da belirtilmektedir. İhlâs müddeti Kâfirûn ile birlikte “İhlâseyn” ve “Mukaşkışateyn” (tedavi eden), Felak ve Nâs müddetleriyle birlikte “Muavvizât” (Buhârî, “Feżâǿilü’l-Ķurǿân”, 14) isimleriyle da anılır. Dört âyetten ibaret olup fâsılası kol (د) harfidir.

İbn Mes’ûd, Hasan-ı Basrî, Câbir b. Abdullah, Mücâhid b. Cebr, Zemahşerî, Fahreddin er-Râzî üzere birçok müfessir ve âlim İhlâs mühletinin Mekke periyodunda nâzil olduğunu ileri sürerken İbn Abbas, Muhammed b. Kâ’b el-Kurazî, Ebü’l-Âliye er-Riyâhî, Dahhâk b. Müzâhim ve Süyûtî Medine periyodunda indiğini söylerler. Evvel Mekke’de, akabinde ikinci sefer olmak üzere Medine’de indiği de ileri sürülmüştür (Süyûtî, el-İtķān, I, 42, 113-114). Mekkî olduğu görüşünü benimseyenler, Mekke’de müşriklerin Hz. Peygamber’e gelerek, “Bize rabbinin nesebini söyle” dedikleri, Resûl-i Ekrem’in de onlara bu sûreyi okuduğuna dair rivayeti (Müsned, V, 133-134; Tirmizî, “Tefsîr”, 112/ 1, 2; Taberî, XXX, 221); Uygar olduğunu söyleyenler, Medineli musevilerin ulûhiyyetle ilgili kimi sorularına Allah tarafından bir karşılık olmak üzere Cebrâil’in Hz. Peygamber’e gelip “Kul hüvallāhü ahad” müddetini okuduğunu bildiren rivayetleri (İbn Hişâm, I, 571-572; Taberî, XXX, 221-222; Fahreddin er-Râzî, XXXII, 175; Süyûtî, Esbâbü’n-nüzûl, s. 223-224) kanıt göstermişlerdir. Fahreddin er-Râzî’nin tefsirinde Cet b. Dînâr ile İbn Abbas’ın rivayeti olarak yer alan (Mefâtîĥu’l-ġayb, XXXII, 175) Necran hıristiyanları heyetiyle ilgili bir rivayet de müddetin Uygar olduğunun bir kanıtı olarak ileri sürülmüştür (sûrenin sebeb-i nüzûlüyle ilgili öteki rivayetler için bk. Yûsuf b. Abdullah el-Ermeyûnî, s. 15-21). Rivayetlerden anlaşıldığına nazaran Resûl-i Ekrem, gerek müşriklerin gerekse musevilerle hıristiyanların Allah hakkındaki sorularına karşılık olarak İhlâs müddetini okumuştur. Onun farklı vakitlerde sorulan sorulara bu mühlet ile karşılık vermesi müddetin o sırada nâzil olduğunu göstermez. Gerçi musevilerle bağlar Medine’ye hicretten sonra başlamış, Necran hıristiyanlarıyla olan münasebetler de hicretin 3. yılında ve Uhud Gazvesi’nden sonra ortaya çıkmıştır. Kimi kaynaklarda yer aldığına nazaran, “Bize rabbinin nesebini bildir” diyen müşrik kişi Hendek muhasarası kumandanı olup bu muhasara da hicretin 5. yılında gerçekleşmiştir. Lakin İslâm’ın temel iman unsurunu belirleyen bir mühletin bu kadar geç bir vakitte gelmiş olabileceği zayıf bir ihtimal olarak görülmektedir. Ayrıyeten lisanı, üslûbu ve içeriği de Mekkî mühletleri andırmaktadır. Müddet hangi dinî inanıştan gelirse gelsin, hangi fikir ve felsefî niyetten kaynaklanmış olursa olsun Allah hakkındaki bütün yanlış inanç ve telakkileri ortadan kaldırmak, Allah’ı hakikat sıfatlarıyla ve lâyık olduğu özellikleriyle tanıtmak için inmiştir.

İhlâs mühletinin muhtevasıyla ilgili olarak müfessirlerin üzerinde durdukları en kıymetli husus, birinci iki âyette yer alan “ahad” ve “samed” sözlerinin mana ve içerikleridir. Ahad sıfatı Allah’a nisbet edildiğinde O’nun birliğini, tekliğini ve eşsizliğini tabir eder; bu manasıyla tenzihî yahut selbî sıfatları da içerir. Bu sebeple ahad sıfatının birtakım istisnalar dışında Allah’tan diğerine nisbet edilemeyeceği düşünülür. Tıpkı kökten gelen “vâhid” ise Kur’ân-ı Kerîm’de ve hadislerde Allah’ın sıfatı olarak geçmekle birlikte Allah’tan öbür varlıkların sayısal manada birliğini tabir etmek için de kullanılmaktadır. Mühletin birinci âyetinde Allah lafzıyla bütün sübûtî sıfatlara, ahad lafzıyla da selbî sıfatlara işaret edildiği anlaşılmaktadır (ayrıca bk. AHAD).

Samed sözü “bir kavmin birinci atası, herkesin kendisine gereksinimini arzettiği, lakin kendisinin kimsenin yardımına muhtaç olmadığı ulu başkan” üzere manalara gelir (Râgıb el-İsfahânî, el-Müfredât, “śmd” md.). Sûredeki bağlamına nazaran samed, “var oluş bakımından kimseye muhtaç olmayıp her şeyin varlığını kendisine borçlu olduğu vâcibü’l-vücûd” demektir. Buna nazaran samed sözü direkt doğruya ahad isminin açıklaması, daha sonra gelen “doğurmamış ve doğmamıştır” âyeti de samed isminin açıklamasıdır (ayrıca bk. SAMED). “Onun bir dengi de olmadı” meâlindeki son âyet ise hem birinci âyetin açıklaması hem de bütünüyle müddetin bir özetidir.

Sûrenin iki ispat cümlesiyle iki nefiy cümlesinden meydana gelmesi, Allah’ın sübûtî sıfatlarıyla selbî sıfatları ortasında bir istikrarın kurulması gerektiğine işaret eder. Çünkü sübûtî sıfatlarda çok gidip Allah’ı sırf teşbih ve temsil yoluyla tanımaya çalışmak sonuçta insanları teşbih ve tecsîme, hatta çok tanrıcılığa götürebildiği üzere selbî sıfatlarla tanımlamada aşırılığa kaçıp O’nu yalnızca tenzih yoluyla tanıtmanın da insanları tamamen red ve inkâra götürme tehlikesi taşıdığı görülmüştür. Böylelikle müddet, bir yandan İslâm’daki ilah tasavvurunu açık bir biçimde tabir ederken öte yandan dolaylı olarak öteki dinlerdeki ilah tasavvurlarının yanlışlığını ortaya koymaktadır.

Kur’ân-ı Kerîm’in bir din kitabı olduğu ve onun âyetlerinin Allah’ı hakikat tanıtma-yı ve O’na karşı kulluk misyonlarını bildirmeyi hedeflediği dikkate alınınca İhlâs mühletinin bütün müddetlerle bağlantısının bulunduğu görülür. Meselâ Fâtiha sûresindeki, “Biz fakat sana ibadet eder ve lakin senden yardım dileriz” meâlindeki âyetle Allah’ın samed ismi ortasında bu türlü bir ilginin varlığı dikkat çekmektedir. İhlâs’tan sonra gelen Felak ve Nâs müddetlerinde ise beşerler, “samediyyet” diye tabir edilen Allah’ın büyük lutufkârlığından ve koruyuculuğundan istifade etmeye çağrılmaktadır.

Sûrenin faziletiyle ilgili olarak Zemahşerî’nin naklettiği, İhlâs mühletinin Kur’an’ın bütününe muadil olduğu yolundaki rivayet (el-Keşşâf, IV, 299) zayıf görülmüşse de Kur’an’ın üçte birine denk olduğuna dair rivayet sahih hadis kitapları ile değerli tefsir kaynaklarında yer almıştır. Bu hadisi yorumlayan âlimlerden bir kısmı İhlâs müddetinin sevabı itibariyle, bir kısmı da konusu ve mânası tarafından Kur’an’ın üçte birine denk olduğunu söylemiştir. İkinci görüşe nazaran müddet, Kur’an’ın üç ana konusundan birincisi olan tevhidle alâkalı olup bu mühletin manasını düzgünce kavrayan ve itikadını onunla oluşturan bir insan Kur’an’ın tevhid ve akaid kısmını de kavrayıp benimsemiş olur. İmam Gazzâlî Cevâhirü’l-Ķurǿân’da (s. 47-48), Kur’ân-ı Kerîm’deki bilgilerin ana sınırlarıyla Allah hakkında bilgi, âhiret bilgisi ve hakikat yol bilgisi olmak üzere üçe ayrıldığını, İhlâs mühletinin bunlardan mârifetullah ve tevhid konusunu ihtiva ettiği, Kur’an’daki öbür kararlar bu sûredeki tevhid temeline dayandığı için Kur’an’ın üçte biri kıymetinde görüldüğünü söz etmiştir. Hz. Peygamber’in namazlarda İhlâs mühletini birkaç sefer okuyanları müjdelediği yolunda rivayetler bulunmaktadır (meselâ bk. İbnü’d-Düreys, s. 117-120). Resûl-i Ekrem, Felak ve Nâs müddetleriyle birlikte İhlâs mühletinin de istiâze niyetiyle okunabileceğini ve kendisinin yatarken bu mühletleri okuduğunu bildirmiştir (Müsned, III, 417; Buhârî, “Feżâǿilü’l-Ķurǿân”, 14; Nesâî, “İstiǾâźe”, 1).

İhlâs müddeti tefsir kitaplarında çeşitli taraflarıyla ele alınıp geniş olarak tefsir edilmiştir. Ayrıyeten ideolojiden tasavvufa kadar çeşitli ilim kısımlarında meşhur âlimler tarafından mühlet üzerinde pek çok müstakil çalışma yapılmıştır. Hallâc-ı Mansûr’un Tefsîru sûreti Ķul hüvellāhü eĥad’i (İbnü’n-Nedîm, s. 243), İbn Sînâ’nın Tefsîru sûreti’l-İħlâś’ı (Delhi 1311; Tahran 1313; Kahire 1335) ve Tefsîru sûreti’l-İħlâś ve’l-MuǾavviźeteyn’i (Kahire 1325; Tahran 1332), Fahreddin er-Râzî’nin Tefsîru sûreti’l-İħlâś ve’l-MuǾavviźeteyn’i (Süleymaniye Ktp., Hasan Hüsnü Paşa, nr. 86; Kütübhâne-i Millî-i Tebrîz, nr. 3575/9), Muhyiddin İbnü’l-Arabî’nin Kitâbü’l-Eĥadiyye olarak da anılan Kitâbü’l-Elif’i (Kahire 1325; Haydarâbâd-Dekken 1361; Beyrut 1997 [Resâǿilü İbn ǾArabî içinde]), Nasîrüddîn-i Tûsî’nin Farsça İhlâs mühleti tefsiri (Muhammed Hasan Bükâî, V, 2040-2041), Ebüssuûd Efendi’nin Tefsîru sûreti’l-İħlâś’ı (Süleymaniye Ktp., Şehid Ali Paşa, nr. 2830), Şah Abdülganî’nin Feżâǿilü bismillâh maǾa Tefsîri Ķul hüvellāh’ı (Urduca, Leknev 1864), Edirne Müftüsü Fevzi Efendi’nin Mesîrü’l-ħalâś fî tefsîri sûreti’l-İħlâś’ı (İstanbul 1309), Şeyhülislâm Mûsâ Kâzım Efendi’nin İhlâs ve Alak Tefsiri (İstanbul 1334), Harîrîzâde Kemâleddin Efendi’nin el-Mevridü’l-ħâś bi’l-ħavâś fî tefsîri sûreti’l-İħlâś’ı (İhlâs Müddeti Tefsîri, nşr. Yakup Çiçek, İstanbul 1996), Muallim Nâci’nin Hülâsatü’l-İhlâs’ı (İstanbul 1304/1887) bu yapıtların değerlilerindendir (diğer çalışmalar için bk. Muhammed Hasan Bükâî, V, 2040-2064).

Ayrıca İhlâs müddetiyle ilgili tez çalışmaları yapılmış ve makaleler de yazılmıştır. Ahsen Esatoğlu’nun İhlâs Müddeti Metni, Lisan Özellikleri ve Kelamlık isimli yüksek lisans teziyle (1987, AÜ Toplumsal Bilimler Enstitüsü) M. Şerefettin’in (Yaltkaya) “Tefsîr-i Sûre-i İhlâs li-İbn Sînâ” (Sırât-ı Müstakîm, V/106 [1326 r./1328], s. 21-25), S. M. Zwemer’in “Sūrat al-Ikhlās” (MW, XXVI [1936], s. 325-328), Edwin E. Calverley’in “The Grammar of Sūratu’l-Ikhlās” (St.I, VIII [Paris 1957], s. 5-14), Cl. Schedl’in “Probleme der Koranexegese: Nochmals samad in Müddet 112,2” (Isl., LVIII/1 [1981], s. 1-14), Uri Rubin’in “Al-Samad and the High God. An Interpretation of Sūra CXII” (a.g.e., LXI/2 [1984], s. 197-217), Arne A. Ambros’un “Die Analyse von Müddet 112: Kritiken, Synthesen, neue Ansätze” (a.g.e., LXIII/2 [1986], s. 219-247) ve Mehmet Paçacı’nın “De ki: Allah Bir’dir-İhlas Müddeti’nin Sami Geleneği Perspektifinden Bir Tefsiri” (İslâmiyât, I/3 [1998], s. 49-71) isimli makaleleri zikre kıymet çalışmalardandır.