Hadis nedir?

Hadisler Hz. Muhammed’in sözlerinin, davranışlarının, fikir ve eylemlerinin yazıyla ifade edilmiş biçimidir. Hadis ne anlama gelir, özellikleri ve örnekleri nelerdir ve hadislerin İslamiyet için önemi nedir?

Hadis kelime anlamı itibari ile İslamiyet’in kabulü ile birlikte aslında farklı bir mana kazandı. Kur’an mukabilinde Peygamberin sözlerinin sahabeler aracılığı ile aktarılması olarak kabul görmektedir. Peygamberimizin sözlerinin yanı sıra fiil ve davranışlarının sahabeler aracılığı ile aktarılması olarak mana kazanan hadisler, sened ve metinlerden oluşur.

Hadis ilmi ise Rivayetü’l hadis ve Dirayetü’l hadis olmak üzere ikiye ayrılır. Hadis ilminin amacı ise Hz. Muhammed’in hadislerini başka sözlerden korumaktır. Ayrıca hadislerin değiştirilmesini, karıştırılmasını, bozulmasını ya da sözlerin iftiraya uğramasını engellemektir. Hz. Peygamber’e atıfta bulunan sözlerin hakikatte kendisine ait olup olmadığı hadis ilminin getirdiği kurallar ile ortaya çıkarılır.

Kırk Hadis, hadis örnekleri arasında en yaygın olanlara verilen isimdir. Bu hadislere “Hayra vesile olan hayrı işlemiş gibidir” ve “Dua ibadetin özüdür.” örnek olarak verilebilmektedir.

Hadisler farklı çeşitleri ile ortaya çıkar. Bazı hadisler aslında Kur’an-ı Kerim’deki ayetlerin açıklaması niteliğinde yani Kur’an’ı teyit edici nitelik taşır. Örneğin anne-baba hakkı, yalancı şahitlik hakkındaki hükümler yine hadisler ile bir kez daha teyit edilir.

Bazı hadisler ise; tamamlayıcı nitelik taşır. Ayetlerden açıkça ne anlamak gerektiğini Müslümanlara iletme amacı taşır. Örneğin namaz kılmak Kur’an’da emredilmiş olmasına rağmen nasıl namaz kılınacağına dair bir detay bulunmamaktadır. Bu detaylar ise ayetler ile tamamlanmıştır.

Son olarak bazı hadisler de Kur’an’ın temas etmediği fakat günlük hayatta yeri olan noktaları açıklar niteliktedir. Örneğin yırtıcı kuşların etinin yenmemesi gerektiği gibi konularda açıklama yapan hadisler bunlara örnek olarak verilebilir.

Hadisler özellikleri bakımından üçe ayrılmaktadır. Birinci kısım hadisler Kuran-ı Kerim’i teyit etmektedir. İkinci kısım hadisler Kuran’ın getirdiği hükümleri açıklamaktadır. Üçüncü kısım hadisler ise kitapta geçmeyen konular üzerine hükümler koymaktadır. İslam büyükleri, hadislerin Allah tarafından peygambere iletildiğini düşünmektedir. Bunun sebebi de Kuran-ı Kerim’in en-Necm suresinin 54. ayetidir. Bu ayette peygamberin kendiliğinden konuşamayacağı ve yalnızca Allah’ın sözlerini ilettiği vurgulanmaktadır. Bu sebeple hadisler de tıpkı Kuran-ı Kerim gibi vahiy yoluyla gelmiş kabul edilmektedir.

İslam’da büyük bir yeri olan hadislerin zaman içerisinde şekil değiştirmesi ya da bozulmasını engellemek için çalışmalar yapılmıştır. Bunun yanı sıra hadislerin sahih olup olmadığını anlayabilmek için çeşitli kaynak kitaplardan yararlanmak gerekir.

Raviler Tarihi, Cerh ve Ta’dil, Hadislerin Vürud Sebepleri ve Muhtelifu’l-Hadis gibi ilimler hadis kitaplarının güvenirliliğini takip etmektedir. Diyanet İşleri Başkanlığının hadis konusu bakımından açıklaması da şu şekildedir.

Hz. Peygamber (s.a.s) ‘in hadislerini konu alan eski deyimiyle ilm-i hadis veya ilmu’l-hadîs, Türkçesi Hadis İlmi, İslâm alimleri, bilhassa muhaddisler tarafından değişik şekillerde tarif edilmiştir. Hadis ilminin ilimlerin en önemlilerinden biri oluşunun delili, İslâm Şeri’atının Kur’ân-ı Kerim ile Hz. Peygamber’den rivayet edilen sünnetlere dayanması, fıkhî hükümlerden çoğunun Sünnet etrafında dönmesidir; zira fürû’a dair ayetlerin ekseriyeti mücmeldir.