BRICS genişlemesi, Çin için ‘büyük bir kazanç’ mı; Batı’ya karşı denge unsuru olabilir mi?

0

BEĞENDİM

0

T24 Dış Haberler

ABD merkezli yayın kuruluşu CNN, geçtiğimiz hafta Johannesburg’da toplanan BRICS zirvesindeki genişleme kararına ilişkin bir analiz yayımladı. BRICS’in bugüne kadar gerçekleştirdiği en büyük zirve olan olduğu hatırlatılan analiz yazısında 6 ülkenin bloğa katılması yönünde davet alması “Çin için büyük bir kazanım” olarak nitelendirildi. 

2010’da Güney Afrika’nın eklenmesinden bu yana ilk kez gerçekleşen BRICS genişlemesinin, grubun üye sayısını iki katından fazla arttıracağının vurgulandığı yazıda, “Özellikle Orta Doğu’da olmak üzere küresel erişimini önemli ölçüde genişletecek” denildi. 

BRICS genişliyor: Aralarında İran, Mısır ve Suudi Arabistan’ın bulunduğu 6 ülkeye resmi davet

CNN’e konuşan SOAS Çin Enstitüsü Direktörü Steve Tsang, “Bu durum Çin’i açık ara kazanan yapıyor. Altı yeni üyenin katılımı, tercih ettiği yolda önemli bir adım” yorumunda bulundu. 

Yazıda ayrıca, “Moskova için olduğu kadar Pekin için de bu genişleme, gevşek ekonomik gruplaşmayı Batı’ya ve G7 gibi Batılı kurumlara karşı jeopolitik bir karşı ağırlık haline getirme çabasının bir parçası” denildi. 

CNN’in analizine göre, küresel meselelerde daha fazla söz sahibi olma taleplerini yineleyen BRICS liderlerinin deklarasyonu, Birleşmiş Milletler ve Güvenlik Konseyi’nden Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası’na kadar uluslararası kurumlarda “yükselen piyasaların ve gelişmekte olan ülkelerin daha fazla temsil edilmesi” çağrısında bulundu.

Yeni Delhi’deki Jawaharlal Nehru Üniversitesi’nde uluslararası çalışmalar profesörü olan Happymon Jacob, genişlemenin küresel jeopolitik fay hatlarında bir değişime işaret ettiğini söyledi.

Jacob, “Batılı olmayan forumların ve genel olarak ABD liderliğindeki kurumlardan memnun olmayan Küresel Güney’in lideri olmak, Çin’in ABD’ye ve ABD liderliğindeki dünya düzenine karşı bir denge unsuru olmasına kaçınılmaz olarak yardımcı olacaktır” dedi.

BRICS birliğine neden bu kadar ülke katılmak istiyor, birliğin amaçları neler?

Yeni üyelerde ekonomik ve siyasi durum

Analize göre mevcut üyelerin zaten siyasal sistemleri, ekonomik güçleri ve diplomatik hedefleri arasında büyük farklılıklar bulunurken yeni davet edilen ülkelerin BRICS ile uyumu ve tutarlılığı konusunda soru işaretleri var.

Washington’daki Stimson Center’da Çin programı direktörü olan Yun Sun, “Genişlemeden sonra örgütün etkinliği ve genişlemenin sonunda önemli olmaktan çok sembolik olup olmadığı konusunda şüpheliyim. Üye sayısı arttıkça örgütün uzlaşması ve uyum sağlaması gereken çıkarlar da artıyor” yorumunda bulundu. 

Berlin’deki bir düşünce kuruluşu olan Mercator Institute for China Studies’in baş analisti Helena Legarda da BRICS’in genişlemesinin grubun değerini ve etkisini ne ölçüde arttıracağının belirsiz olduğunu söyledi. Legarda, “Ortak bir ideoloji ve net bir genel hedef olmaksızın, altı yeni üyenin eklenmesi BRICS’i daha bölünmüş bir grup haline getirebilir” dedi. 

BRICS’te kararlar, ancak tüm üyelerin mutabık kalması halinde, uzlaşmaya dayalı olarak alınıyor. 

Yeni üyeler arasında Arjantin ve Mısır, zor durumdaki iki ekonomi. Arjantin, IMF’den en çok borç alan ülke. Mısır ise IMF’nin en büyük ikinci borçlusu. 

Afrika’nın ikinci büyük ülkesi olan ve daha önce kıtanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olan Etiyopya ise iki yıllık bir iç savaşın yıkımıyla yüzleşiyor. 

Fakat genişletilmiş blok; Suudi Arabistan, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) ve İran’ı içermesiyle dünyanın en büyük üç petrol ihracatçısını bünyesine katmış olacak. Suudi Arabistan ve BAE, tarihsel olarak ABD’nin yakın müttefikleri olsalar da bölgedeki varlığını arttıran Çin’le daha yakın ilişkiler geliştiriyorlar. 

Ezeli rakipler İran ve Suudi Arabistan ise bu yılın başlarında Çin’in aracılık ettiği bir anlaşmayla diplomatik bağlarını yeniden kurdular. 

Olası iç bölünmeler

CNN’e göre Çin ve Rusya tarafından öne sürülen ve İran’ın da dahil olmasıyla güçlenen ABD karşıtı gündem, bloğun en önemli bölünme konularından biri. 

Legarda’ya göre Hindistan ve Brezilya bloğun potansiyel olarak fazla Batı karşıtı ve Pekin’in hakimiyetinde olacağına dair endişelerini dile getirdi. Bazı yeni üyeler de Hindistan ve Brezilya ile aynı fikirde. Legarda, “Çin’in gruba yönelik açık jeopolitik hedeflerine rağmen diğer birçok gelişmekte olan ve yükselen ekonomi BRICS’i yalnızca jeopolitik bir yapı olarak görmüyor. Ekonomik fırsatlar ve Çin ve diğer pazarlara ayrıcalıklı erişim sağlama şansı da onları motive ediyor” dedi.

Ancak Çin, artan emlak krizi, yerel yönetim borçları, rekor genç işsizliği, yaşlanan nüfus gibi bir dizi ekonomik sıkıntıyla boğuşuyor. Analize göre pek çok ekonomist dünyanın ikinci büyük ekonomisinin çok daha yavaş bir büyüme dönemine girdiğini ve bunun da küresel ekonomi üzerinde derin bir etkisi olabileceğini düşünüyor.

CNN’e göre BRICS’in genişlemesinin, halihazırda sınır anlaşmazlığı nedeniyle ilişkileri gerilmiş olan Çin ve Hindistan arasındaki rekabeti ve potansiyel sürtüşmeleri de körüklemesi muhtemel. 

Stimson Center’dan Sun, Çin-Hindistan ve İran-Suudi Arabistan rekabeti ve gerginliğinin, üzerinde anlaşabilecekleri ve ortak hareket edebilecekleri konuları etkilemeyeceğini savunuyor. Sun, “Genişleme kesinlikle Batı’ya karşı büyüyen bir koalisyon imajı yaratıyor, ancak bir örgütte daha fazla ülkenin olması daha fazla etkinlik anlamına gelmiyor” yorumunda bulundu.