Avangart Batı kültürüne tepki olarak doğdu, dünyada milyonlarca hayran kitlesine ulaştı; Butoh dansının en çarpıcı örneklerinden olan Utsushi İstanbul’da

BEĞENDİM

Japon koreograf Ushio Amagatsu’nun Japonya’nın evrensel kültür mirasına hediyelerinden Butoh dansının en çarpıcı örneklerinden biri olan Sankai Juku topluluğunun sahnelediği Utsushi, İstanbul Kültür Sanat Vakfı’nın (İKSV) düzenlediği 28. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında sanatseverlerle buluştu.

Japon koreograf Ushio Amagatsu (1949-2024) | Fotoğraf: Shintaro Shiratori

Japonya’da 1950’lerin Batı’yı taklit eden öncü dans akımlarına tepki olarak doğan Butoh, Japon halkının fiziksel özelliklerinden ve doğal hareketlerinden yola çıkan bir estetiği benimseyerek hayal gücü ve absürt ortamların kullanımıyla tabular da dahil pek çok konuya eğiliyor.

TIKLAYIN | 28’inci İstanbul Tiyatro Festivali başladı

Bedenleri tümüyle beyaza boyanmış erkek dansçılar tarafından icra edilen Butoh, kazınmış saçlar, pençe yapılmış eller, sessiz çığlıklarla açılmış ağızlar ve grotesk kostümlerle tanınıyordu. Butoh dansçılarının ikinci kuşağından olan Amagatsu, bu dansı sadece yeni bir teknik veya akademik stil olarak kabul etmeyip daha ziyade insanlığın ortak bir duygusuna, evrensel huzura kavuşmak için bedensel bir ifade biçimi olarak ele aldı.

Fotoğraf: T24

Sahnede dans eden beyaz figürler yalnızca etkileyici bir görsellik sunmuyor aynı zamanda mutluluk, üzüntü, acı ve umutla dolu, insanlığa dair incelikli bir hikâye anlatıyor. Sanatçı, Butoh’u dünyayla ilişki içinde, yaşama, ölüme ve evrenselliğe dair tutku dolu bir anlayışı açığa vurmak üzere şekillendirdi. Amagatsu’un özgün görsel dili sahnede sadece bedenleri değil, ruhları da harekete geçiriyor ve insan doğasının gizemlerine eğilen koreografi, izleyicilerin duygularında yankı buluyor.

1980’lerin başında Butoh dansını Avrupa’ya tanıtan Amagatsu, 2024 yılının mart ayında hayata veda edene kadar topluluğu Sankai Juku ile çıktığı turnelerle bu dans türünün tüm dünyada büyük bir hayran kitlesi edinmesini sağladı.

Fotoğraf: Elian Bachini

Uluslararası festivallerden gelen yoğun istek üzerine yaratılan Utsushi, Amagatsu’nun 45 yıllık sanatının özünü yansıtan bir retrospektif* olduğu gibi kendi içinde de bütünlüklü yeni bir eser.

1980’lerden bu yana tüm dünyada fırtınalar estiren Sankai Juku, Japonya ile Türkiye arasında diplomatik ilişkilerin tesisinin 100. yıldönümü vesilesiyle ilk kez ülkemize gelerek 28. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında İstanbullu izleyicilerle buluştu. 24 Ekim’de Zorlu PSM’de ilk kez sahnelenen gösteri, bugün tekrar (25 Ekim Cuma) sanatseverlerle buluşacak

*Bir yönetmen veya oyuncuyu iyi bir şekilde temsil ettiği düşünülen seçmece eserler.

Butoh hakkında

Butoh, dans, performans veya hareket için çok çeşitli etkinlikleri, teknikleri ve motivasyonları kapsayan bir Japon dansıdır. Butoh, II. Dünya Savaşı’nın ardından 1959’da iki önemli kurucusu Tatsumi Hijikata ve Kazuo Ohno arasındaki iş birlikleriyle ortaya çıktı. Sanat formunun ortak özellikleri arasında eğlenceli ve grotesk görüntüler, tabu konuları ve aşırı veya saçma ortamlar bulunur. Geleneksel olarak beyaz vücut makyajıyla, yavaş ve kontrollü hareketlerle gerçekleştirilir.

TIKLAYIN | Tiyatroya ‘kapı’ olarak başladı, Tayvanlı piyanist annesi kariyerine ilham oldu; Filiz Bozkuş Al, GONG ve Üç Hazine’yi anlattı

Kazuo Ohno (1906-2010) ve Tatsumi Hijikata (1928-1986)

Ushio Amagatsu kimdir?

Ushio Amagatsu, 1949’da Yokosuka, Kanagawa’da doğdu. Sankai Juku’nun sanat yönetmeni, koreografı ve dansçısıydı. Ayrıca 1972’de öncü Butoh kolektifi Dairakudakan’ın kurucu ortağıydı. 1982’den bu yana tüm Sankai Juku eserleri Paris’teki Théâtre de la Ville’de prömiyer yaptı ve ortak yapımcılığını üstlendi. Sankai Juku dünya çapında 40’tan fazla ülkede, 700 şehirde sahne aldı. 1997’den itibaren opera yönetmeni olarak da çalıştı.

Amagatsu, 25 Mart 2024’te 74 yaşındayken kalp yetmezliğinden öldü.

Ushio Amagatsu (1993)

Performansın bölümleri

Shijima (Sessizlik – Karanlık Uzamda Sakinleşir: Çöl Gülü (1988)
Toki (Zaman) – Zamanın Örgüsünde Bir An: İzlemek, Bakmak (2005)
Kinkan Shonen (Kumkat Çekirdeği): Karanlığın Eli (1978)
Hibiki (Ses) – Uzaklardan Bir Tını: Paralel Hareket (1998)
Kagemi (Gölge-görüş) – Ayna Metaforlarının Ötesinde: İki Ayna (2000)
Kagemi (Gölge-görüş) – Ayna Metaforlarının Ötesinde: Yankılar (2000)
Zerreler:
Shijima (Sessizlik) – Karanlık Uzayda Sakinleşir: Zerreler 1 (1998)
Hiyomeki (Yumuşak Nokta) – Hafif Titreşim ve Çalkantı İçinde: Zerreler 2 (1995)
Yuragi (Dalgalanma) – Sürekli Devinimin Olduğu Yerde: Zerreler 3 (1993)