52. İstanbul Müzik Festivali başladı

Edvard Grieg Piyano Konçertosu La minör, op. 16

1900’lü yıllarda çok rağbet gören La Minör Piyano Konçertosu bugün de Grieg’in en önemli senfonik eseri sayılmaktadır. Daha başlangıçta Schumann ile güçlü bir benzerlik yansıtan konçerto, sonraki bölümlerde bu özelliğini yitirir ve etkili, melankolik halk ezgileriyle seçkinleşir. Ünlü piyanist ve şef Hans von Bülow’un Kuzeyin Frédéric Chopin’i olarak tanımladığı Grieg, orkestrayı da Chopin’den daha iyi ve etkili kullanmış, renkli orkestrasyon yanında solo piyanoyu parlak şekilde değerlendirmiştir.

Konçerto Almanya’daki 1872 Leipzig yorumunda eleştirmenlerce soğuk karşılanmış; İngiltere’de 18 Nisan 1874 Crystal Palace’da –Grieg’in Leipzig’den sınıf arkadaşı– Edward Dannreuther’in yorumu ise eleştirmenleri ikiye bölmüştü. Grieg eserini basacak yayınevi bulamamış, sürekli düzeltmelerle uğraşmıştı. On yıl sonra ikinci basımda da bir sürü değişiklik yapmış, ölümünden altı hafta önce esere iki korno daha eklemişti. 1917’deki Peters’in üçüncü basımında hepsi yer aldı. Grieg’in tüm yayın hakkını elinde bulunduran Peters’in Musevi asıllı sahibi, 1930’larda Nazi tehdidine karşı 300 sayfalık el yazmasıyla –29 beste ile– Londra’ya kaçtı. Ölümünden sonra ise New York’ta oturan yengesi bunları 1985’te 614.000 dolara Norveç hükümetine sattı ve notalar ile mektuplar Bergen Grieg Arşivi’ne gönderildi.[1]

TIKLAYIN | İKSV Müzik Festivali Direktörü Efruz Çakırkaya ile köklerimizi hatırlatan festival üstüne: Yeni yüzyıla başlarken hatırlamamız gereken şey bu toprakların zenginliği

Pyotr Ilyich Tchaikovsky Romeo ve Juliet Fantezi Uvertürü, TH 42

Çaykovski, ilk önemli senfonik eseri olan Fantezi Uvertürü, Rus Beşleri adlı grubun lideri olan Balakirev’in öğüdü ve öngördüğü plan üzerine, 1869’da yazdı. Belçikalı soprano Desirée Arot ile sonu düş kırıklığıyla biten aşkın umutsuzluğuyla 29 yaşındaki Çaykovski, konuyu Shakespeare’in aynı isimli trajedisinden alarak, büyük bir duygusallıkla bestelemiş, ancak 16 Mart 1870’te Moskova’daki ilk seslendirilişi müzikseverlerce iyi karşılanmamıştı. İkinci versiyon 1871’de önce Berlin’de yayımlandı ve ertesi yıl 17 Şubat 1782’de St. Petersburg’da ilk kez seslendirildi ancak pek ilgi görmedi. Bunun üzerine eseriyle 10 yıl daha uğraşan besteci, 10 Eylül 1880’de ona bugün çalınan şeklini vermiş, ancak Opus numarasını belirlememiştir. Bu arada kendi de Shakespeare’in Kral Lear’i için sahne müziği bestelemiş olan Balakirev’in öğütlerine –mektuplarında belirttiği gibi– tam uymamış, eserde kendi istediği düzeltmeleri yapmıştı. Bu üçüncü versiyon ilk kez 1 Mayıs 1886’da Tiflis’te çalındı.

Önceleri Viyana’da Hans Richter, Paris’te Jules Pasdeloup gibi ünlü şeflerin önayak oldukları konserlerde başarı kazanamayan, fakat zamanla sevilen eserde, 1840’larda temeli Liszt tarafından atılan senfonik şiir geleneğine uyulmuş; ancak trajedi bütünüyle alınmayıp önemli karakterler sembolize edilmiştir.

Fantezi Uvertür’ün pek ağır olmayan, orta hızdaki (Andante non tanto quasi) törensel girişi Rahip Lorenzo’yu simgeleyen ciddi temayla başlar. Bunu izleyen canlı bölme şen ve ılımlı (Allegro giusto) tempoda iki düşman aile Montegü ile Kapulet’lerin düellosunu anlatır. Sert akorlar düelloyu, zillerle elde edilen ani vuruşlar kılıçların çarpışmasını gergin bir havada yansıtır. Daha sonra iki sevgilinin, Romeo ve Jülyet’in aşk teması korno ve fagotların eşliğinde, özellikle İngiliz kornosunun ve sürdinli viyolaların duyurduğu zarif ve ateşli ezgiyle orkestrada duygulu bir şarkıya dönüşür. Ancak fagot, gelecekteki felaketi haber verir gibidir. Rahip Lorenzo’nun teması ve düşman ailelerin kindar çarpışması tekrar belirir. İki sevgilinin trajedisi ağır ve hüzünlü bir havayla (Moderato assai) duyulurken, Çaykovski’nin burada dinleyiciyi daha da çok etkileyebilmek için kullandığı, kaderin darbelerini anımsatan güçlü timpani vuruşları arasında ölüme, mutsuz sona ulaşılır. [2]

TIKLAYIN | Beceriksiz kart zamparanın tövbesi: Falstaff

TIKLAYIN | 2065 kadınla beraber olan zamparanın ölümü: Don Giovanni

TIKLAYIN | Kader Tanrıçası Fortuna’ya: “Meyhanede olduk mu, aldırmayız altımızdaki toprağa!”

TIKLAYIN | Delirmeyi ve ölümü zarif bir biçimde anlatabilir misin ‘Giselle’?

TIKLAYIN | Bestecisini önce öldüren sonra yücelten bir opera: Carmen

Cem Mansur kimdir?

İstanbul’da doğan Cem Mansur, müzik eğitimini City Londra Üniversitesi (CUL), Ricordi Şeflik Ödülü’nü kazandığı Guildhall Müzik ve Tiyatro Okulu ve Leonard Bernstein’ın öğrencisi olduğu Los Angeles Filarmoni Enstitüsü’nde aldı. 1981-89 arasında İstanbul Devlet Operası’nın şefliğini yapan Mansur, Londra’da İngiliz Oda Orkestrası ile başarılı bir çıkış yaptığı 1985 yılından sonra çalışmalarını yurtdışında yoğunlaştırdı. Hollanda, Fransa, İtalya, Çek Cumhuriyeti, Romanya, Macaristan, Arnavutluk, Almanya, İsveç, İspanya, Meksika, İsrail, Finlandiya, Hırvatistan, Güney Afrika ve Rusya’da orkestra ve opera kuruluşlarıyla konuk şef olarak çalışmalarını sürdürdü ve 1989-97 arasında Oxford Şehri Orkestrası’nın birinci şefliğini yaptı. 1998’den 2011’deki kapanışına kadar Akbank Oda Orkestrası’nın şefiydi. Burada tasarladığı ilginç programların yanı sıra “Bach, Caz ve Lale Devri”, “Alla Turca”, “1789/Akl-ı Selim’in Müziği”, “At-Nağmeler” ve “İstanbul’da Erguvan Zamanı” gibi etkinliklerle dikkat çekti.

Cem Mansur son yıllarda Helsinki Filarmoni Orkestrası, Torre del lago Puccini Festivali, Mariinsky Operası, İngiliz Kraliyet Filarmoni Orkestrası, London Mozart Players, City of London Sinfonia, BBC Konser Orkestrası, George Enescu Filarmoni Orkestrası, Prag Ulusal Tiyatrosu, Mexico City Filarmoni Orkestrası ve Londra Holland Parkı Opera Festivali gibi pek çok kuruluşla sık sık birlikte çalıştı. Barok çağdan günümüze kadar geniş bir yelpazeyi kapsayan repertuvarında alışılmamış ve unutulmuş eserlere de yer veren Mansur, 1986 yılında Londra’da, Elgar’ın bitmemiş operası The Spanish Lady’nin ilk seslendirilişini ve 2000 yılında City of London Festivali’nde Offenbach’ın 126 yıldır duyulmayan operası Whittington’ı yönetti. Arvo Pärt’ın 4. Senfoni’sinin Avrupa prömiyeri, 2009 yılında Cem Mansur yönetiminde Helsinki Filarmoni Orkestrası tarafından seslendirildi. Mansur, Mayıs 2010’da aynı bestecinin Veni Creator’ının dünya prömiyerini yönetti. Türkiye Gençlik Filarmoni Orkestrası kurucu şefliğini üstlendi, Türkiye-Ermenistan ve Türk-Yunan Gençlik Orkestralarının şefliğini de yaptı.

Mansur, İngiltere’nin alanındaki en eski ikinci kurumu olan Ipswich Koro Cemiyeti’nin fahri başkanıdır.