Van Gogh’un kayıp tablosu: The Lovers

The Lovers, II. Dünya Savaşı'nın en büyük Van Gogh kayıplarından biridir.

Berlin’deki Nationalgalerie’de sergilenen bu eser, Naziler tarafından “yozlaşmış” olarak nitelendirilmiş ve Hitler'in yardımcısı Hermann Göring tarafından alındı. Ardından kayıplara karıştı ve sadece savaş öncesine ait siyah-beyaz bir fotoğraf bulunuyor.

VAN GOGH'UN KAYBOLAN BAŞYAPITI

Van Gogh’un bu eseri, kol kola yürüyen bir çiftin tasvirini içeriyor ve erkek figürü sanatçıya benzerlik gösteriyor.

Vincent'ın Theo'ya yazdığı mektuptaki Aşıklar taslağı, 21 Ekim 1888, Van Gogh Müzesi, Amsterdam (Vincent van Gogh Vakfı)

Çift, Van Gogh'un sevdiği servi ağaçlarının önünden geçiyor. Tabloya ilham veren mekan, Van Gogh'un Arles'teki Sarı Ev'in hemen önünde yer alan küçük bir halk parkı, yani sanatçının “şairin bahçesi” olarak adlandırdığı yerdi.

Aşıkların bu bahçedeki tasviri, The Lovers (Ekim 1888), Ulusal Galeri’nin şu anki sergisi olan Van Gogh: Şairler ve Aşıklar için mükemmel bir parça olabilirdi. Ancak tablo kayıp olduğu için sergide yer alamadı.

Vincent, bu tabloyu kardeşi Theo’ya yazdığı bir mektupta küçük bir eskizle birlikte tanımlamıştı: “Pembe bir gökyüzüne karşı yeşil servi ağaçlarının sırası ve soluk limon rengi bir hilal. Ön planda boş bir arazi, biraz kum ve birkaç deve dikeni. İki aşık, adam soluk mavi ve sarı bir şapka takıyor, kadın ise pembe bir bluz ve siyah bir etek giyiyor.”

Van Gogh'un Aşıklar tablosunun fotoğrafı (Ekim 1888), Thea Sternheim satışı müzayede kataloğu, Amsterdam, 11 Şubat 1919, (Aşıklar satılmadı)

TABLO HİLALİ BARINDIRIYOR MU?

İlginçtir ki, Van Gogh'un eskiz ve tanımında yer alan hilal, fotoğrafta görünmüyor. Hilalin 1919 tarihli siyah-beyaz fotoğrafta fark edilmemesi mümkün, ancak sanatçının son anda bu detayı çıkarmış olması daha olası.

Tablonun neye benzediğine dair internette renkli bir rekonstrüksiyon bulunuyor, ancak bu tam anlamıyla başarılı değil. Van Gogh’un tanımına göre, tamamlanmış eserde gökyüzünün pembe bir ton alması, gün batımını yansıttığı gibi, kadının bluzunun da pembe tonlarında olduğu düşünülüyor.

Van Gogh bu tabloyu, Paul Gauguin’in Arles’e gelmesinden sadece birkaç gün önce, Ekim 1888’in sonunda yapmıştı. Gauguin’in yatak odasına asılacak olan bu tablo, Van Gogh'un hayatındaki kritik bir döneme de tanıklık ediyor.

Van Gogh'un Aşıklar tablosunun dijital rekonstrüksiyonu, Budapeşte'deki Van Gogh, Benim Hayalim sergisinden Szilas'ın fotoğrafı, 2013

NAZİLERİN ELİNE GEÇEN TABLO

Tablonun erken tarihine dair bilgiler kısıtlı, ancak 1893 yılında (veya birkaç yıl sonra), ünlü sanat tarihçisi Julius Meier-Graefe tarafından satın alındığı biliniyor. Daha sonraki sahipleri ise Alman yazar çift Carl ve Thea Sternheim oldu. Çiftin 1927’de boşanmasının ardından, The Lovers tablosunun sahipliği konusunda bir anlaşmazlık yaşandı ve tablo nihayetinde Thea’nın eline geçti. Thea, 1929’da tabloyu Berlin’in Nationalgalerie’sine sattı.

1942 yılında Naziler tarafından Alman müzelerinden “dejenere” oldukları gerekçesiyle el konulan sanat eserleri listesinden bir alıntı. Listede Berlin'den “Liebespaar” (Aşıklar) da dahil olmak üzere üç Van Gogh tablosu yer alıyor. Orijinal dizgi Victoria and Albert Museum, Victoria and Albert Museum, Londra'da bulunmaktadır.

The Lovers, Berlin müzesinde sergilenmeye devam etti, ancak Naziler tarafından “yozlaşmış” sanat olarak ilan edildi. Ekim 1937’de Halkı Aydınlatma ve Propaganda Bakanlığı tarafından el konuldu. 1938 baharında tablo, Hitler’in yardımcısı Hermann Göring tarafından satın alındı ve Berlinli sanat simsarı Josef Angerer aracılığıyla satıldı. Tablo o dönemde 100 bin Reichmark (yaklaşık 40 bin dolar) olarak değerlendirildi.

Hermann Göring bir başka Van Gogh tablosunu incelerken, yağmalanan Sarmaşıklı Ağaçlar (Mayıs 1889), Heinrich Hoffmann tarafından fotoğraflanmıştır (1942), Bayerische Staatsbibliothek, Münih

TABLO NEREDE?

Göring’in tabloyu başka sanat eserleri satın almak için sattığı biliniyor, ancak alıcı kayıtlarda yer almıyor. Savaştan sonra The Lovers tablosuna dair hiçbir iz bulunamadı. Tablo, bombalarla yok edilmiş olabilir, ancak bir ihtimalle güvenli bir yere saklanmış veya bir yağmacı tarafından ele geçirilmiş de olabilir. Halen bir gün bir çatı katında ya da başka bir yerde bulunma ihtimali var.

(Martin Bailey'in The Art Newspaper'da yayınlanan "The Lovers: the key painting that the National Gallery couldn't track down for its Van Gogh exhibition" başlıklı makalesinden derlenmiştir.)