“Rus petrolü Türkiye üzerinden AB’ye ulaşıyor”: Türkiye, Putin’in ‘pit stop’u haline mi geldi?

T24 Dış Haberler

Moskova'nın, Türkiye'nin Rusya petrolünü yeniden etiketlemesine ve Avrupa Birliği (AB) ülkelerine sevk etmesine olanak tanıyan yaptırım boşluğu sayesinde 3 milyar dolar euro elde ettiği iddia ediliyor. 

ABD'li yayın organlarından Politico'da Victor Jack imzasıyla yayımlanan analizinde 2023'ün Mayıs ayında iki futbol sahası uzunluğundaki bir tankerin yakıt almak üzere Toros Ceyhan terminaline yanaştığı ve daha sonra Güney Yunanistan'daki Motor Oil Hellas rafinerisine doğru üç günlük bir yolculuğa çıktığı aktarıldı. 

Söz konusu sevkiyatın AB yasağına uygun olarak Rus etiketli kargoları kabul etmeyen Yunanistan'ın yeni işaretlerle gizlenmiş Rus petrolünü aldığına yönelik bir kanıt olduğu yazıldı. 

"Rus petrolü Türkiye üzerinden AB'ye toplu halde ulaşıyor"

Enerji ve Temiz Hava Araştırma Merkezi (CREA) ve Demokrasi Çalışmaları Merkezi (CSD) adlı düşünce kuruluşlarının araştırmalarına ve POLITICO'nun bağımsız haberine göre söz konusu sevkiyat, daha geniş bir tablonun bir kısmını gösteriyor. Politico, "Görünüşe göre Rus petrolü Türkiye üzerinden AB'ye toplu halde ulaşıyor" diye yazdı. 

Araştırmalar, AB'nin Şubat 2023'te Rusya'nın yakıtlarını yasaklamasından sonraki 12 ay içinde sadece üç limandan Moskova'ya 3 milyar euroya kadar gelir sağladığını gösteriyor. 

Politico'ya konuşan CSD'de kıdemli enerji analisti Martin Vladimirov, "Türkiye, AB'ye yönlendirilen Rus yakıt ürünleri için stratejik bir durak olarak ortaya çıktı ve Kremlin'in savaş sandığı için yüz milyonlarca vergi geliri sağladı" dedi.

Analizde, "Bu geçici çözüm, Rusya'nın, Kremlin'in bütçesinin neredeyse yarısını oluşturan ve askeri harekatı için hayati bir can damarı sağlayan fosil yakıt ticaretini korumak için AB yaptırımlarını atlatmanın yaratıcı yollarını gösteriyor" ifadeleri kullanıldı. 

"NATO müttefiklerimiz, yaptırımlarımıza uymalıdır"

Son ifşaat, AB ülkeleri bloğun 14. Rusya yaptırım paketini tartışırken harekete geçme çağrılarına neden oluyor. Estonya Dışişleri Bakanı Margus Tsahkna, POLITICO'ya verdiği demeçte "Kıskaçlarımızı sıkılaştırmalı ve yaptırımların delinmesini önlemenin yollarını bulmalıyız. Üçüncü ülkeler, özellikle de NATO müttefiklerimiz, yaptırımlarımıza mümkün olduğunca uymalıdır" açıklamasında bulundu. 

Rusya'dan alımlar ve Avrupa'ya satışlar aynı oranda arttı

Moskova'nın işgalinden önce AB, ham petrol ithalatının dörtte biri ve dizel alımlarının yüzde 40'ı için Rusya'ya güveniyordu. Bu durum, bloğun 2022'de her iki ürüne de genel bir yasak getirmeyi kabul etmesinin ardından büyük ölçüde değişti.

Aynı dönemde Türkiye de Rusya'dan kendi yakıt ithalatını arttırmaya başlarken, AB'ye yakıt ihracatını da hızlandırdı.

Araştırmanın ortaya koyduğuna göre, geçtiğimiz yıl rakamlar neredeyse aynı seviyeye geldi. Şubat 2023 ile Şubat 2024 arasında Türkiye, Rusya'dan yaptığı alımları bir önceki 12 aya kıyasla yüzde 105 oranında arttırdı. Aynı dönemde Türkiye'nin AB'ye yakıt ihracatı da yüzde 107 oranında arttı.

Politico, bunun, Türkiye'den AB'ye gelen her akaryakıt kargosunun Rus malı olduğu anlamına gelmediğini yazdı. Türkiye günde yaklaşık 1 milyon varil ham petrol işleyebilen rafinerilere sahip. Gazeteye göre Türk firmaları da muhtemelen Rus olmayan bazı yakıtları AB'ye yeniden satıyor.

Ancak gazete, "Bazı Türk limanlarının coğrafi durumu ve ithalat-ihracat verileri, önemli miktarda Rus yakıtının yeniden paketlenip aktarıldığını kuvvetle gösteriyor" diye yazdı. 

Marmara Ereğlisi ve Mersin'de de benzer bir tablo var

Politico'nun paylaştığı verilere göre Ceyhan limanı Şubat 2023 ile 2024 arasında yüzde 92'si Rusya'dan gelen yaklaşık 22 milyon varil yakıt aldı. Bu seviye, bir önceki yıl Moskova'dan ithal ettiği miktarın üç katı. Aynı dönemde limanın yakıt ihracatının yüzde 85'i AB'ye yapıldı. Politico, "Tüm bunlar birlikte değerlendirildiğinde, gelen Rus yakıtının büyük bir kısmının farklı bir etiket altında AB pazarına sürüldüğü anlaşılıyor" diye yazdı. 

Gazete, Batı Marmara Ereğlisi tesisi ve güney Mersin tesisinde de durumun benzer olduğunu yazdı. Her ikisinde de Rusya'dan yapılan ithalatta yıllık bazda benzer artışlar görüldü. Marmara Ereğlisi'nde iki kat, Mersin'de üç kat olmak üzere AB'ye yapılan ihracattaki sıçramayla aynı döneme denk geldi. 

CREA analistlerinden Vaibhav Raghunandan, her iki limanın da yakındaki rafinerilere daha iyi bağlı olmasına ve Ceyhan'a kıyasla daha fazla Rus olmayan yakıt ithal etmesine rağmen, verilerin yine de "Rus petrol ürünlerinin yeniden ihraç edildiğine dair önemli bir olasılığı" ortaya koyduğunu söyledi.

Türkiye'deki üç terminalin, Ceyhan'daki Toros Terminali, Mersin'deki Turkis Enerji ve Marmara Ereğlisi'ndeki OPET'in sahipleri ve işletmecileri sorulara yanıt vermedi.