OTİZM NEDİR? | Otizm genetik mi, gebelikte muhakkak olur mu? Otizm belirtileri neler, tedavisi var mı, öldürür mü?

OTİZM NEDİR? | Sosyal etkileşim, bağlantı hünerleri ve davranışlarda bariz zorluklara neden olan otizm, birinci çocukluk devrinde başlayarak ömrün sonuna dek devam eder. ABD, Güney Kore, İsveç, İzlanda ve İngiltere, en sık görüldüğü ülkeler ortasında yer alırken otizm hakkında en çok araştırılan 'Otizm genetik mi, gebelikte muhakkak olur mu? Otizm belirtileri neler, tedavisi var mı, öldürür mü?' sorularının karşılığını sizler için derledik.

OTİZM GENETİK Mİ?

Otizm spektrum bozukluğunun genetik bir bileşeni olduğu bilinmektedir. Genetik faktörlerin otizm gelişiminde değerli bir rol oynadığı düşünülmektedir. Çalışmalar, otizm spektrum bozukluğunun birden fazla genetik risk faktörüne bağlı olduğunu göstermektedir. Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin ailelerinde otizm hikayesi olan öteki aile üyelerinde de otizm yahut misal belirtiler görülme mümkünlüğü daha yüksektir. Genetik araştırmalar, otizm spektrum bozukluğunun genlerdeki çeşitli değişikliklerle alakalı olduğunu ortaya koymaktadır.

Çeşitli genetik mutasyonlar, otizm riskini artırabilir. Bunlar genlerdeki değişiklikler, genlerin kopyalanma kusurları yahut yapısal değişiklikler olabilir. Kimi genlerin otizm riskini artırdığı bilinmektedir, lakin bu genetik değişikliklerin tüm otizm olaylarının açıklanmasına yetmediği belirtilmelidir. Bunun yanı sıra, çevresel faktörlerin de otizm spektrum bozukluğunun gelişiminde tesirli olduğu düşünülmektedir. Genetik yatkınlığa sahip bireylerde çevresel faktörlerin tesiriyle otizm belirtileri ortaya çıkabilir yahut şiddetlenebilir.

Otizm spektrum bozukluğunun kesin nedenleri hala tam olarak anlaşılamamış olsa da genetik faktörlerin kıymetli bir rol oynadığı bilinmektedir. Ancak, otizm spektrum bozukluğunun çoklu faktörlerin karmaşık etkileşimi sonucunda oluştuğunu ve her bireyin farklı bir genetik ve çevresel profil taşıdığını unutmamak değerlidir.

OTİZM GEBELİKTE AŞİKÂR OLUR MU?

Otizm spektrum bozukluğunun (OSB) gebelik sırasında direkt belirlenmesi mümkün değildir. Otizm spektrum bozukluğu tanısı ekseriyetle çocuğun davranışlarının ve gelişiminin dikkatli bir biçimde gözlemlenmesi sonucunda uzmanlar tarafından konulur. Teşhis ekseriyetle çocuğun hayatının birinci birkaç yılında yapılır, zira belirtiler bu devirde daha besbelli hale gelir.

Otizm spektrum bozukluğu çoklukla bebeklerde ve küçük çocuklarda belirtiler gözlemlenerek teşhis edilir. Münasebetiyle, gebelik devrinde otizmin varlığı direkt tespit edilemez. Lakin, kimi durumlarda gebelik ve erken çocukluk periyotlarında birtakım belirtiler yahut işaretler fark edilebilir. Bu işaretler, çocuğun yaşına nazaran olağan gelişimden sapmalar olarak kıymetlendirilebilir ve daha sonra otizm spektrum bozukluğu teşhisinin konmasına yardımcı olabilir.

Gebelik devrinde otizm spektrum bozukluğunun varlığını kesin olarak belirleyen bir test yahut prosedür mevcut değildir. Bunun nedeni, otizmin karmaşık bir nörogelişimsel bozukluk olması ve genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimiyle ortaya çıkmasıdır. Gebelik devrinde yahut erken çocukluk periyodunda otizm spektrum bozukluğu olduğundan şüpheleniliyorsa, çocuğun gelişimsel kilometre taşları ve davranışları dikkatlice gözlemlenebilir. Ebeveynler yahut hekimler, çocuğun toplumsal etkileşim, bağlantı maharetleri, oyun davranışları ve başka gelişim alanlarındaki farklılıkları fark edebilir.

Erken müdahale ve hakikat teşhis, otizm spektrum bozukluğu olan çocukların ömür kalitesini ve fonksiyonelliğini artırmak için kıymetlidir. Bu nedenle, ebeveynler, bebeklerinin ve küçük çocuklarının gelişimini yakından takip etmeli ve rastgele bir telaş duydukları durumda uzman bir doktora danışmalıdır. Uzman bir çocuk gelişim uzmanı yahut pediatri, erken çocukluk periyodunda otizm spektrum bozukluğunun teşhisini koymak ve uygun yönlendirmeleri sağlamak için kıymetlendirme yapabilir.

OTİZM BELİRTİLERİ NELER?

SOSYAL ETKİLEŞİMDE ZORLUKLAR

Otizm spektrumunda olan bireyler, toplumsal etkileşimde zahmet çekebilir. Göz teması kurmakta zorlanabilirler, diğerleriyle doğal bir formda bağlantı kurmakta zahmet çekebilirler ve toplumsal ipuçlarını manaya ve yorumlama konusunda sonluluklar yaşayabilirler.

İLETİŞİM HÜNERLERİNDE SINIRLAMALAR

Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde bağlantı hünerlerinde gecikmeler yahut sınırlamalar görülebilir. Konuşma ve lisan hünerleri gelişiminde gerilik olabilir yahut kimi bireylerde hiç konuşma olmayabilir. Tıpkı vakitte, lisanın anlaşılması, toplumsal irtibatta kullanılması ve mecazi lisanın anlaşılması üzere alanlarda da zahmetler yaşanabilir.

SINIRLI, TEKRARLAYICI VE STEREOTİPİK DAVRANIŞLAR

Otizm spektrum bozukluğu olan bireyler ekseriyetle sonlu, tekrarlayıcı ve stereotipik davranışlar sergileyebilirler. Bu davranışlar, objeleri düzenleme, rutinlere bağlılık, tekrarlayıcı hareketler yahut belli ses ve dokunma uyaranlarına karşı çok yansılar halinde ortaya çıkabilir.

Otizm spektrum bozukluğunun kesin nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Bununla birlikte, genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi düşünülmektedir. Erken teşhis, erken müdahale, eğitim ve terapiler otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin hayat kalitesini ve fonksiyonelliğini artırmada kıymetli bir rol oynayabilir.

OTİZM TEDAVİSİ VAR MI, ÖLDÜRÜR MÜ?

Otizm spektrum bozukluğunun kesin bir tedavisi olmamakla birlikte, erken teşhis ve erken müdahale ile bireyin hayat kalitesi ve fonksiyonelliği artırılabilir. Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde çeşitli tedavi sistemleri ve terapiler kullanılır. Bu tedaviler, bireyin gereksinimlerine ve belirtilerine yönelik olarak uyarlanır ve ekseriyetle çoklu disiplinler ortası bir yaklaşımı gerektirir.

Otizm spektrum bozukluğu tedavileri ekseriyetle şu alanlara odaklanır:

EĞİTİM VE DAVRANIŞSAL TERAPİLER

Otizm spektrum bozukluğu olan bireylere erken çocukluk periyodundan başlayarak özel eğitim ve davranışsal terapiler uygulanır. Bu terapiler, irtibat marifetlerini geliştirmeye, toplumsal etkileşimi artırmaya, günlük ömür maharetlerini öğretmeye ve davranışları yönetmeye odaklanır.

KONUŞMA VE LİSAN TERAPİSİ

Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerde lisan gelişimi hudutlu olabilir yahut konuşma maharetleri büsbütün olmayabilir. Konuşma ve lisan terapisi, irtibat marifetlerini desteklemeye yönelik stratejileri kullanarak lisan gelişimini teşvik eder.

İLAÇ TEDAVİSİ

Otizm spektrum bozukluğunun temel nedenleri şimdi tam olarak anlaşılmadığından, otizm için özel bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Lakin, birtakım durumlarda muhakkak semptomları yönetmek yahut eşlik eden şartları tedavi etmek maksadıyla ilaçlar kullanılabilir. İlaç tedavisi, uzman bir hekim tarafından yönlendirilmeli ve nizamlı takip gerektirir.

Otizm spektrum bozukluğu ölümcül bir durum değildir. Otizm, bir nörogelişimsel bozukluktur ve hayat uzunluğu devam eder. Otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin ömür beklentileri genel nüfusla birebirdir. Lakin, otizm spektrum bozukluğu, bireyin günlük hayatta zorluklarla müsabakasına ve ömür kalitesini etkileyebilir. Erken teşhis, uygun tedaviler ve takviyelerle, otizm spektrum bozukluğu olan bireylerin potansiyellerini maksimize etmeleri ve daha bağımsız bir hayat sürmeleri sağlanabilir.