Kocaeli’ne Ziya Bey’in Heykeli Yakışır

Yaklaşan yerel seçimlerden kimin ne beklentisi var bilemesem de benim Kocaeli’nde olası bir başkan değişimden beklentim hayli fazla. Çünkü birisine gecikmiş bir vefa borcu var bu kent halkının. O nedenle kazanmasını umduğum başkan bakalım yapar mı bunu diye heyecan içinde beklemekteyim. Arkadaşım Ruhan Bilkay seçim çalışmalarında görev aldığı CHP Kocaeli Büyükşehir Belediye Başkan Adayı Atasoy Bilgin’den övgüyle söz ettiği için beklentim tavan yapmış durumda.

Dokuz yıl önce, Cumhuriyet’te çalışırken boş zamanlarımı gazetenin o dillere destan muhteşemlikteki arşivinde geçirirdim. Gazetenin İkinci Dünya Savaşı’nın gölgesinin ülkemizin üzerine düştüğü dönemde yayınlanan bir sayısında küçük bir haberde rastladım Baytar Ziya Tan adına. Ülkemizde bugün bile zor bulunan bir hayvan hakları savunucusu olarak ona hayranlığım her geçen arttı. Neden sonra BirGün gazetesindeyken hakkında bir yazı kaleme aldım. Hayli de ilgi gördü doğrusu. O gün bugündür, bu muhteşem adamın hayatını kitaplaştırsam diye dönip durmaktayım. Ben değilsem de bir başkası bunu mutlaka yapmalı.

Bakın Kocaeli’nin gururu olması gereken İl Baytar Müdürü Ziya Tan nasıl biri. Gazetedeki haberin başlığından bile bu büyük hayvan dostuna nasıl alaycı yaklaşıldığını anlayabilirsiniz. Başık aynen şöyledir: “Lüzumundan fazla insani bir şefkat”.

İkinci Dünya Savaşı başladığında, savaşa katılmayan Türkiye, faşist Hitler ordularının tehdidi altındadır. Kocaeli Baytar Müdürü Ziya Tan’ın endişesi ise hayvanlarla ilgilidir. Kocaeli Belediyesi’ne bir öneri sunar. Gazetenin 13 Şubat 1940 tarihli sayısında- yer alan haberden okuyalım, (Diline özellikle dokunmadığımın bilinmesini isterim):

“İzmit Baytar Müdürü, at ve eşeklere maske alınmasını talep ediyor.

İzmit (Hususi muhabirimizden) -- Vilayet Baytar Müdürü Ziya Tan, Vilayet Umumi Meclisi’ne enteresan bir teklifte bulunmuş ve tahsisat taleb etmiştir. Teklif şudur:

‘Avrupada harb olması dolayısıyla dünya vaziyeti her gün yeni yeni tahavvüller göstermektedir. Bu karanlık anlarda canlı bir mahluk olan hayvanları da korumak lazımdır. Binaenaleyh at, eşek, katır koyun, keçi, manda, sığır ve saireye zehirli gaz maskesi tedarik etmek insani bir vazifedir. Vilayet dahilindeki hayvanlara gaz maskesi almak üzere, Vilayet Umumi Meclisinin kafi miktarda tahsisat ayırması lazımdır’.

Henüz insanların gaz maskesi yokken hayvanlara tedarik, keyfiyeti burada münakaşalar doğurmuştur. Birçokları baytar müdürünü haklı bulmakta ve insani düşüncesinden dolayı takdir etmekte, bazıları da bunu, bir latife telakki etmektedir. İhtimal ki, İzmitin sembolik baytar müdürünün bu teklifi de kabul edilecek ve insanlardan evvel hayvanlar maskelenecektir. Kocaeli vilayeti dahilindeki at, koyun, keçi, manda, eşek, kuzu ve saire gibi hayvanlar meğer ne talihli mahluklarmış.”

Haberde geçen “sembolik” sözcüğüyle ne denmek istendiğini anlayamadım tabii. Sıradışılığını mı vurgulamak istediler acaba? Haberin devamında Ziya beyin başka tuhaflıkları olduğundan da söz ediliyor. Zamanının çok ilerisinde olduğu belli olan Ziya beyin diğer “tuhaflığı” şudur: Bu tekliften bir kaç yıl önce de yine vilayete başvurarak bir hayvan mezarlığı yaptırılmasını ister. Teklif kabul edilir. Türkiye’de ilk hayvan mezarlığı da Ziya Tan sayesinde Kocaeli’ndedir.

Bugün yeni yeni gelişen hayvan hakları konusundaki hassasiyetin esamesinin bile okunmadığı bir dönemde Ziya Tan’ın istekleri elbette tuhaf kabul edilecekti. Ülke yoksul, insanlar aç, hayvanları düşünmenin sırası mı? Ama o eleştirilere, alaylara aldırmaz. Dediklerinin bir bölümünü kabul ettirir. Hayvanlara gaz maskesi verilmesini sağlayabildi mi bilmiyorum ne yazık ki.

Ciddi ciddi zaman ayırıp hakkında daha geniş bir şeyler yazayım istiyorum Ziya bey hakkında. Akrabası, çoluğu, çoçuğu, torunu vardır herhalde. Ulaşmak isterdim, keşke onlar bana bu yazıyı okuyup da ulaşsalar.

O nedenle Kocaeli Belediye Başkanlığı seçimlerini merakla bekliyorum. Kazanan eğer Atasoy Bilgin olursa, elli yaşındaki bu genç adam herhalde savunduklarına da uygun olduğu için yapar bir şeyler diye düşünüyorum. Atasoy başkan kazandığında bir parka, bahçeye Ziya Tan’ın adını verse, ne güzel olur.

Kocaeli de böylesine muhteşem bir adama yurt olduğunu unutmamalı.

Umuyorum.