Dışişleri Bakanı Fidan’ın Londra ziyareti neden önemli, gündemde hangi konular var?

Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İngiltere’de İşçi Partisi’nin iktidara gelmesinin ardından ilk Londra ziyaretini 30 Ekim'de gerçekleştirecek.

Ziyaretin en önemli gündem maddeleri, savunma sanayi işbirliği kapsamında Eurofighter savaş uçaklarının Türkiye’ye satışı ve iki ülke arasında genişletilecek yeni serbest ticaret anlaşmasının müzakerelerinin başlatılması.

Fidan ve İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy’nin Ukrayna savaşı'ndaki mevcut durumu ve Orta Doğu’daki son gelişmeleri de ele almaları öngörülüyor.

2007’den bu yana "stratejik ortaklık" ilişkisi içindeki iki ülke, İngiltere'nin 2016 yılında Avrupa Birliği'nden (AB) ayrılması (Brexit) sonrası çok daha yakın ilişki ve işbirliği sürecine girdi.

Temmuz ayında yapılan seçimlerin ardından iktidara gelen İşçi Partisi hükümeti de Türkiye ile ilişkilerin daha da geliştirileceği mesajı verdi.

İşçi Partisi döneminde taraflar arasındaki en üst düzey görüşme Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Başbakan Keir Starmer arasında Washington’da düzenlenen NATO Zirvesi marjında 11 Temmuz’da gerçekleşmişti.

Dışişleri Bakanı Fidan’ın Londra ziyareti ikili diyaloğun bundan sonraki yol haritasının belirlenmesi açısından önem taşıyor.

Bu ziyaret sırasında her iki tarafın da ilişkilerde son dönemde gözlemlenen ivmeden duydukları memnuniyeti dile getirmeleri bekleniyor.

Eurofighter satışında ilerleme olur mu?

Türkiye ve İngiltere savunma bakanlıkları, İngiliz hükümetinin Türkiye’ye uyguladığı silah ticareti kısıtlamasını 2022’de kaldırmasının ardından geçen yıl "Savunma İşbirliği Niyet Beyanı" imzalamış ve somut işbirliği alanlarını belirlemişlerdi.

Bunların arasında Türkiye’nin geliştirdiği yeni nesil KAAN savaş uçağı ve Eurofighter savaş uçağı tedariği olduğu açıklanmıştı.

Türkiye’nin, öz kaynaklarıyla geliştirmeye çalıştığı KAAN savaş uçağı için motor seçenekleri arasında Rolls-Royce ile ortak üretim de bulunuyor.

İngiliz şirketi ile 2017’de imzalanan ilk anlaşma sonuçsuz kaldı.

İki ülke arasındaki ilişkilerin ısınmasının bu konuda yeni adımların atılmasının yolunu açabileceği yapılan değerlendirmeler arasında.

Savunma sanayi konusunda daha hızlı ve somut ilerleyen konu başlığı ise Eurofighter savaş uçağı tedariği.

Türkiye, Rusya’dan aldığı S-400 hava savunma sistemi nedeniyle ortağı olduğu F-35 beşinci nesil savaş uçağı programından çıkartılmıştı.

Hava kuvvetlerinin ileride zafiyet yaşamaması için alternatifler arayan Türkiye, ABD ile 40 F-16 savaş uçağı ve 79 modernizasyon kitinin yanı sıra 40 adet de Eurofighter almak niyetinde olduğunu açıklamıştı.

İngiltere’nin liderliğinde Almanya, İspanya ve İtalya’nın katıldığı bir konsorsiyum tarafından üretilen savaş uçaklarının Türkiye’ye satışı konusunda dört ülkenin onayı gerekiyor.

Geçen yıl konuya soğuk baktığını saklamayan Almanya, özellikle İsveç’in NATO’ya girmesine Türkiye’nin onay vermesi ve bölgedeki jeopolitik gerilimin artması üzerine satışa izin vereceği mesajını İstanbul’a Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile görüşmek üzere gelen Başbakan Olaf Scholz aracılığıyla verdi.

Fidan’ın Londra temaslarında Berlin’den alınan yeşil ışık sonrası sürecin bundan sonraki aşamalarını ele alması bekleniyor.

Siyasi onayın tamamlanmasının ardından Savunma Sanayi Başkanlığı ile konsorsiyumun sürecin teknik boyutlarını planlaması öngörülüyor.

Yeni serbest ticaret anlaşması müzakereleri ne zaman başlayacak?

Fidan-Lammy görüşmesinde ele alınacak konular arasında genişletilmiş serbest ticaret anlaşmasının müzakerelerinin resmen başlaması da yer alacak.

Türk diplomatik kaynaklar, Fidan’ın Türkiye’nin müzakerelere başlamaya hazır olduğunu bir kez daha ileteceğini kaydediyorlar.

Brexit sonrası Türkiye ve İngiltere, 2020 sonunda bir serbest ticaret anlaşması imzalamış ancak iki ülke ilişkilerin ivme kazanmasıyla birlikte bu anlaşmanın genişletilmesine karar vermişlerdi.

İmzalanan mutabakat çerçevesinde Haziran 2024’te müzakerelerin resmen başlaması kararı alınmış ancak İngiltere’de erken seçimin açıklanması nedeniyle bu adım atılamamıştı.

Türkiye ve İngiltere ticaret bakanları, Ağustos ayında bu konuda bir görüşme gerçekleştirip müzakerelerin Ankara’da başlatılmasında karar kılmışlar ancak tarih konusunda bir ilerleme sağlayamamışlardı.

Fidan ve Lammy’nin görüşmelerinde müzakerelerin ne zaman başlatılacağına ilişkin konuyu ele almaları öngörülüyor.

Yeni anlaşmanın hizmet ticareti, yatırımlar ve ilave tarım tavizlerini de içermesi, Türkiye ve İngiltere'nin iş insanları için daha güçlü hukuki zemin sağlaması öngörülüyor.

İki ülke, böylece 2023’de 19 milyar doları aşan ticaret hacminin çok daha artacağını hesaplıyor ve 30 milyar dolar hedefine ulaşacaklarını öngörüyor.

Bölgesel konular da gündemde

İki dışişleri bakanının gündeminde bölgesel konular da yer alacak.

Türk diplomatik kaynaklar, Bakan Fidan’ın özellikle İsrail-Hamas savaşının bölgeye yansımalarından duyulan kaygıyı iletmesi, kalıcı ateşkes ve İsrail-Filistin sorununa iki devletli çözüm için harekete geçilmesi gerekliliğini dile getireceğini söylüyor.

Fidan’ın İsrail’in doğrudan Birleşmiş Milletler (BM) kurumlarını hedef alması ve en son BM’ye bağlı Filistinli Mültecilere Yardım Kuruluşu’nun (UNRWA) faaliyetlerini yasaklamasından duyulan kaygıyı da paylaşması öngörülüyor.

İki bakanın görüşmesinde Kıbrıs sorunu da gündeme gelebilir.

İngiltere, Kıbrıs sorununda Türkiye ve Yunanistan ile birlikte garantör ülke statüsünde ve adada iki egemen üssü bulunuyor.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Kıbrıs sorununun çözümü için yeni bir süreç başlatmak için son dönemde faaliyetlerini artırdı.

Kıbrıs Cumhurbaşkanı Nikos Hristodulidis ile Kuzey Kıbrıs lideri Ersin Tatar’ı 15 Ekim’de New York’ta gayriresmi bir yemekte bir araya getiren Guterres, bir sonraki adımda daha geniş katılımlı bir toplantı istiyor.

Tatar, görüşme sonrası yaptığı açıklamalarda, masada sadece Türkiye ve Yunanistan’ın anavatan olarak yer alabileceğini, AB veya İngiltere’nin katılımına sıcak bakmadıklarını ifade etmişti.