Altında dev açık: Talep arzın 5 katı
Türkiye’nin cari açığındaki enerji ile birlikte en önemli iki kalemden biri olan altında, talep üretimin 5 katı. Cari açık sorununu bitirebilecek, 420 milyar dolar değerinde 5 ton altın toprak altında çıkarılmayı bekliyor.
Günümüzde teknolojiden tıbba kadar birçok alanda kullanılan altına talep her geçen artıyor. Altın talebi, üretiminin altında kalan en fazla açık veren ülkeler sıralamasında Türkiye, Hindistan ve Çin’den sonra üçüncü sırada yer alıyor. Türkiye’de 40 ton üretime karşın yıllık talep 200 ton seviyesinde bulunuyor. İlkçağlardan bu yana insanların hep ilgisini çeken ve sadece kıymetli maden olarak kalmayan altın, günümüzde teknolojiden tıbba kadar hayatımızın her alanında kullanılıyor.
Ülkelerin kültürel özelliklerinin de etkili olduğu altına talep, merkez bankalarının da jeopolitik riskler, enflasyon gibi nedenlerle rezervlerini çeşitlendirme istekleri de eklenince altına talep her geçen gün artıyor. Bu durum ülkelerin talepleri ile kendi altın üretimleri arasında büyük farka neden oluyor. Dünya Altın Konseyi verilerine göre, 2023 itibarıyla The Gold Bullion Company’in derlediği, talebe göre arz açığı en fazla olan ülkeler sıralamasında Türkiye üçüncü sırada yer alıyor.
Hindistan ilk sırada
Kültürel olarak da birçok ritüelin temel parçası olarak kabul edilen altına önemli talep olan Hindistan, arz ve talebi arasında en yüksek fark olan ülke sıralamasında ilk sırada yer alıyor. Hindistan’da 748 tonluk talebe karşın 15 tonluk üretim bulunuyor ve açık 733 ton. Devasa mücevher endüstrisiyle Hindistan'ın altın talebi, yurt içinde üretilenin 50 katı. İkinci sırada özellikle talebin merkez bankası tarafından yönlendirildiği Çin geliyor. Aynı zamanda dünyanın en büyük altın üreticisi konumunda olan Çin’in talebe göre üretim açığı 532 ton.
Türkiye üçüncü
Türkiye’de yıllık 202 ton talebe karşın, 2023 yılında 36 ton altın üretimi gerçekleşirken, açık 166 ton oldu. Başka bir değişle Türkiye’de altın talebi, üretimin 5 katından fazla. Türkiye’de altın üretiminin geçmişi çok eskilere uzanmıyor. 2000’li yılların başına kadar çok düşük miktarda altın üretimi yapılırken, son 23 yılda arama faaliyetlerinin artması, yabancı sermayenin ilgisi ile altın üretiminde ciddi bir seviyeye ulaşıldı. 2020 yılında 42 ton altın üretimiyle Cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı. 2001 yılından bu yana 23 yılda toplam 485 ton altın üretimi yapıldı.
Ülkelerin üretim açığı sıralamasında Türkiye’yi ABD izliyor. Aynı zamanda en büyük üçüncü altın talebi olan ülke konumunda olan ABD’de 249 ton talebe karşın 167 ton üretim var. Açık 82 ton. Öte yandan, fazla veren ülkeler de bulunuyor. Altın üretimi, tüketiminden yüksek olan ülkelerin başında Avustralya gelirken, ikinci sırada Rusya, üçüncü sırada da Kanada yer alıyor.
Üretilen altını Merkez Bankası alıyor
Türkiye’de altın madenlerinde üretilen altının tamamı Merkez Bankası'na TL karşılığı satılıyor. Merkez Bankası’nın ön alım hakkı var. Merkez Bankası ön alım hakkını kullandığı müddetçe, ülkede üretilen altının tamamı Türkiye’de tüketilmiş oluyor. Çok az bir kısmı da Borsa İstanbul'da ülke içinde satılıyor. Üretilen altının yaklaşık yüzde 25'i 'devlet hakkı' olarak Hazine’ye aktarılıyor.
5 bin ton toprak altında bekliyor
Türkiye altında yüksek oranda dış açık verirken, yer altında ciddi bir potansiyel çıkarılmayı bekliyor. Yapılan araştırmalara göre Türkiye’nin tahmini 6 bin 500 metrik ton altın rezervi mevcut. Yani 6 bin 500 ton altın potansiyeli var. Yapılan çalışmalarda bin 500 ton altının nerede olduğu da belirlenmiş durumda. Ancak, yer altında hâlâ çıkarılmayı bekleyen 5 bin ton potansiyel altın rezervi söz konusu. Bunun güncel değeri 420 milyar doların üzerinde.